Samotny wizjoner Joseph Roth

Ten wedrowiec, ktoremu nie dane bylo odpoczac - przewodnik niewidzialnej karawany, ktora w nieszczesnym czwartym dziesiecioleciu naszego stulecia urosla do wymiaru rzeki zalewajacej swiat, byl zawsze i wszedzie gosciem. Stronnik Habsburgow bez ojczyzny. Kosmopolita i mnich, dla ktorego swiat caly byl pustelnia. Nigdy jednak nie traktowal mrukliwie i nieprzychylnie kogos, kto bez zapowiedzi nawiedzal jego samotnie, lecz uprzejmie zapraszal do siebie. Z wyrozumialoscia glaskal w Mampe bialego kocura, ktory zabawiajac sie kartkami jego rekopisu, rozrzucal je lapkami. Zamowil szklaneczke sherry dla tunezyjskiego handlarza dywanami, ktory ustawil sie dokladnie pod oknem malenkiej café na Boulevard St. Michel i - godzina po godzinie - monotonnie zachwalal swoj towar. W najglebszym skupieniu pracowal w hotelach i kawiarniach - trwal w bliskim sasiedztwie pulsu wielkiego miasta. Nocami mogl wloczyc sie z kims godzinami po ulicach, gadac, milczec, wpadac do jakiegos baru, aby zjesc cos niewielkiego i nieco wiecej wypic, po czym znikal za drzwiami hotelu z lekko uniesionymi ramionami, okrytymi brazowym, luzno opadajacym plaszczem, w wasko skrojonych, niemodnych spodniach a la Franciszek Jozef. Nie kladl sie spac. Oczami wyobrazni widzialem, jak nocami chodzil po pokoju tam i z powrotem, toczac ze soba monologi - dopoki pierwsza poswiata dnia nie musnela dywanu. Byl zupelnie z tego swiata, a jednak oddzielony od ludzi swoja madroscia. Ta madrosc sprawiala, ze gdziekolwiek bywal, stawal od razu w centrum uwagi. Moglby jednym czarownym zakleciem porwac za soba, niczym szczurolap, masy, ale na to byl zbyt dobry i za madry. W gronie moich autorow byl Joseph Roth arystokrata. Kazdemu okazywal szacunek i nigdy nie podnosil glosu; byl dla kazdego - nie tracac przy tym siebie. Gustav Kiepenheuer, W holdzie Josephowi Rothowi